چرا واکسن کرونا راه‌حلی سریع برای مشکل همه‌گیری نیست؟
با گذشت چندین ماه از همه‌گیری جهانی کووید-۱۹، همه از وضعیت به وجود آمده خسته شده‌اند و به دنبال راه برون‌رفتی از این وضعیت می‌گردند و چشم‌ها بیشتر به تولید واکسن این بیماری دوخته شده است؛ ولی مسائلی وجود دارد که ممکن است سبب شود، واکسن کرونا به سرعت مشکل این همه‌گیری را حل نکند.
تلاش‌های فراوانی در سراسر جهان در جریان است تا واکسن کارآمدی آزمایش شود و میلیاردها دوز از آن تولید و توزیع شود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر ۳۳ واکسن علیه ویروس SARS-CoV-2 عامل ایجادکننده کووید-۱۹ در انسان آزمایش شده است و ۱۴۳ واکسن دیگر، در مراحل آزمایش‌های پیش بالینی هستند. یکی از نمونه‌های این واکسن‌ها، واکسنی استنشاقی است که پیش از این در همین سایت به آن پرداخته شده است.
به گزارش ندای تندرستی به نقل از WebMD این تلاش‌ها به‌قدری جدی شده‌اند که دولت آمریکا میلیاردها دلار برای تولید دوزهای بسیاری از واکسن کرونا هزینه کرده است که اگر کارآزمایی‌های بالینی انجام شده ایمنی و تأثیر آن را نشان ندهد، همه این هزینه‌ها هدر خواهد رفت. هدف این عملیات عظیم، کوتاه کردن زمان است تا ۳۰۰ میلیون دوز واکسن ایمن و مؤثر تا ژانویه ۲۰۲۱ تحویل داده شود.
تولید واکسن کرونا بسیار مهم است، بااین‌حال برخی متخصصان در حال حاضر تلاش می‌کنند تا انتظارات جامعه را از میزان اثربخشی آن تعدیل کنند.
مدیرکل سازمان بهداشت جهانی چندی پیش گفت: «همه ما امیدواریم که چندین واکسن مؤثر داشته باشیم که بتواند از ابتلای افراد به عفونت جلوگیری کنند. بااین‌حال، در حال حاضر هیچ واکسن معجزه‌آسایی وجود ندارد و ممکن است هرگز نیز وجود نداشته باشد.»
یک متخصص بیماری‌های عفونی و ایمونولوژی در دانشگاه هاروارد بسیار صریح‌تر بیان می‌کند: «این ایده که یک واکسن به همه‌گیری پایان می‌دهد، واقع‌گرایانه نیست.» او می‌گوید: «این اتفاق نخواهد افتاد؛ نخست به دلیل اینکه تعداد کافی از افراد واکسن دریافت نمی‌کنند و دلیل دوم اینکه مصرف‌کنندگان واکسن ممکن است فقط محافظت جزئی از ویروس کسب کنند.» وی ادامه می‌دهد: «من نگران دسترسی ناقص، محافظت ناقص و تمایل نداشتن بخشی از یک کشور برای واکسیناسیون هستم.»
این ایده که یک واکسن به همه‌گیری پایان می‌دهد، واقع‌گرایانه نیست
ایمنی جمعی چیست و چه زمانی حاصل می‌شود؟
دست‌کم در ابتدای واکسیناسیون، تعداد افرادی که در سطح جهان واکسن را دریافت می‌کنند برای دستیابی به ایمنی جمعی کافی نیست. ایمنی جمعی که آن را «ایمنی گله‌ای» نیز می‌نامند، سبب می‌شود تا ویروس به‌سادگی نتواند در جامعه انتشار یابد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تعداد کافی از افراد ایمن شوند، خواه ایمنی از طریق ابتلا به بیماری و پس از آن بهبودی باشد یا از طریق واکسیناسیون ایجاد شود. این سطح بالا از ایمنی در جمعیت سبب می‌شود، احتمال قرار گرفتن فرد ایمن نشده – مثلاً یک نوزاد یا کسی که به دلایل پزشکی نمی‌تواند واکسینه شود – در معرض ویروس کم شده و بنابراین احتمال بیمار شدن وی کاهش یابد.
برای ایجاد ایمنی جمعی در برابر عفونت‌ها به‌طورمعمول باید ۷۰ تا ۹۰ درصد از جمعیت ایمن شوند؛ اما ما هنوز نمی‌دانیم که برای ایمنی جمعی در برابر کووید-۱۹ باید چند درصد جمعیت ایمن شوند. همچنین پرسش‌های مهمی در مورد نحوه پاسخ بدن انسان به ویروس یا واکسن علیه آن بدون پاسخ مانده‌اند. به‌عنوان‌مثال آیا اکثر مردم به‌گونه‌ای به واکسن پاسخ می‌دهند که آن‌ها را در آینده محافظت کند؟ اگر چنین است، این محافظت معمولاً چه مدت دوام دارد؟ درهرصورت هم‌اکنون حتی با پایین‌ترین حد معمول آستانه برای ایمنی جمعی که ۷۰ درصد است، فاصله بسیاری داریم.
برای اینکه ویروس به‌سادگی نتواند در جامعه انتشار یابد، باید به ایمنی جمعی دست یافت. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تعداد کافی از افراد -از طریق ابتلا به بیماری و بهبودی یا از طریق واکسیناسیون- ایمن شوند
مطالعات اخیر در بررسی نمونه‌های خون ارسالی به آزمایشگاه‌های عمومی نشان می‌دهند که در آمریکا به‌طور متوسط ۵ تا ۱۰ درصد از افراد جامعه از بیماری کووید-۱۹ بهبود یافته‌اند. بر اساس داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا، تعداد واقعی بهبودیافتگان در مناطق مختلف آمریکا بسیار متفاوت است (از کمترین مقدار حدود ۱ درصد در سانفرانسیسکو تا بالاترین میزان حدود ۲۰ درصد در شهر نیویورک). در واقع در بیشتر مناطق آمریکا این میزان هنوز در محدوده ۳ تا ۵ درصد قرار دارد که فاصله بسیاری با میزان لازم برای ایجاد ایمنی جمعی در برابر ویروس دارد. بنابراین بیشتر مصونیت لازم برای رسیدن به سطحی که بتواند از جامعه محافظت کند، باید از طریق واکسیناسیون تأمین شود. در این مورد متخصصی می‌گوید که تنها وجود واکسن کافی نیست، بلکه استفاده درست از آن ضروری است. به‌عبارت‌دیگر، وجود واکسن از چیزی جلوگیری نمی‌کند بلکه باید در جامعه واکسیناسیون انجام شود.
روند آهسته در استفاده از واکسن
دریافت مقادیر کافی واکسن برای تعداد کافی از افراد حتی پس از در دسترس بودن واکسن به دلایل متعددی زمان‌بر خواهد بود. در ابتدای تأیید واکسن‌های ضد کووید-۱۹، دسترسی به آن‌ها بسیار اندک خواهد بود. در آغاز ممکن است دوزهای کافی برای ۱۰ تا ۱۵ میلیون نفر در آمریکا وجود داشته باشد. اولین تزریق‌ها به افرادی اختصاص داده می‌شود که بیشتر به آن نیاز دارند. به‌تازگی آکادمی ملی علوم آمریکا، پیش‌نویس طرحی را برای نحوه توزیع عادلانه واکسن کرونا ارائه کرده است که در چهار مرحله انجام می‌شود و اجرای این مراحل زمان‌بر است.
در مرحله نخست توصیه شده است که اولین دوزها به کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و افراد در خط مقدم بهداشت داده شود، دوزهای بعدی به افرادی اختصاص یابد که مشکلات سلامت خاصی دارند و در صورت ابتلا به بیماری، بیشتر در معرض خطر مرگ ناشی از کووید-۱۹ قرار می‌گیرند و همچنین به ساکنین خانه‌های سالمندان اختصاص داده شود. بر اساس این گزارش، این گروه‌ها تنها ۱۵ درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهند.
مرحله دو که حدود ۳۰ درصد از جمعیت را پوشش می‌دهد، شامل واکسیناسیون افرادی است که بر اساس کارشان در معرض خطر بیشتری برای مواجهه با ویروس هستند. همچنین در این مرحله معلمان، افرادی که مشکلات سلامتی‌شان آن‌ها را در معرض خطر متوسط ابتلا به بیماری قرار می‌دهد، افرادی که در تماس نزدیک با دیگران هستند (مانند زندانیان و کسانی که در پناهگاه‌های بی‌خانمان‌ها اقامت دارند) و افراد سالخورده‌ای که در مرحله یک تحت پوشش قرار نگرفته‌اند واکسیناسیون شوند.
بزرگ‌ترین بخش جمعیت، از جمله کودکان که می‌توانند آلوده شوند اما ممکن است علائم کمی از بیماری را نشان دهند تا مرحله سه در اولویت نیستند. در فاز سه سایر کارکنان نیز قرار دارند. فاز سه حدود ۴۰ درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهد. مرحله آخر، بقیه افراد جامعه هستند که شامل حدود ۵ درصد جمعیت هستند.
متقاعد کردن شکاکان استفاده از واکسن
در میان کسانی که برای دریافت واکسن کرونا واجد شرایط هستند، احتمالاً همه موافقت نمی‌کنند که واکسن بزنند. در یک نظرسنجی که به‌تازگی به‌وسیله گالوپ انجام شده است نشان می‌دهد که ۳۵ درصد از آمریکایی‌ها – یا تقریباً یک نفر از هر سه نفر – حتی اگر واکسیناسیون رایگان باشد، قصد انجام واکسیناسیون کووید-۱۹ را ندارند. در میان دوسوم آمریکایی‌ها که می‌گویند واکسیناسیون را انجام می‌دهند، تعداد زیادی قصد دارند تا مدتی صبر کنند. یک نظرسنجی اخیر نشان داده است که ۷۱ درصد دست‌کم ۹ ماه منتظر می‌مانند تا واکسن خود را تزریق کنند.
متخصصان می‌گویند که این آمار تعجب‌برانگیز نیست و کاملاً طبیعی است که افراد منطقی قبل از تصمیم برای دریافت واکسن، می‌خواهند ایمنی و کارایی آن را ببینند. اما نگرانی اصلی کادر درمانی از ۲۵ درصدی از جامعه است که هر اتفاقی که بیفتد، واکسن دریافت نمی‌کنند.
امروزه به‌طورکلی تردید در مورد واکسن یا ترس از دریافت هرگونه واکسن در جهان رو به افزایش است. اخیراً سازمان بهداشت جهانی با اشاره به جان گرفتن بیماری سرخک، آن را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدهای سلامت جهان دانسته است. بسیاری از کشورها نیز شاهد شیوع گسترده سرخک بوده‌اند. این شیوع به دلیل افزایش تعداد والدینی است که از واکسیناسیون فرزندان خود امتناع می‌کنند.
با توجه به نقش مهم واکسن در ایمنی جمعی، متخصصان نگرانند که با امتناع افراد از دریافت واکسن، رسیدن به سطحی از ایمنی در افراد جامعه که سبب ایمنی جمعی می‌شود کاهش یابد.
کارشناسان معتقدند که در حال حاضر باید برای غلبه بر مسئله تردید در مورد واکسن چاره‌ای اندیشید. آن‌ها می‌گویند که باید روی این مسئله تمرکز کرد، ولی نباید سعی کنیم به اجبار کردن مردم برای استفاده از واکسن متوسل شویم؛ بلکه به‌جای آن بهتر است دولت‌ها هزینه واکسن را به مردم بدهند؛ به‌ویژه اکنون که با افت اقتصادی، بسیاری از افراد بیکار هستند.
واکسن چقدر خوب کار خواهد کرد؟
جذب تعداد کافی از افراد برای دریافت واکسن (به‌منظور رسیدن به ایمنی جمعی) فقط یک قطعه از جورچین است. ما هنوز نمی‌دانیم که هر یک از واکسن‌های در دست تولید چقدر ممکن است کار کنند یا اینکه محافظت حاصل از آن‌ها تا چه مدت ادامه دارد.
محققان اکنون تعدادی از بیماران مبتلا به عفونت کووید-۱۹ را یافته‌اند که مجدداً مبتلا شده‌اند؛ به‌عبارت‌دیگر، ویروس یک فرد را دوبار آلوده کرده است. البته هنوز متخصصان نمی‌دانند که این اتفاق چقدر شایع است؛ اما این موارد نشان می‌دهد که برخی از افراد ممکن است برای محافظت کامل در برابر ویروس، نیاز به واکسیناسیون چندباره از واکسن کرونا داشته باشند. این همان روشی است که در مورد واکسن‌های آنفولانزای فصلی نیز به کار می‌رود و از مردم خواسته می‌شود که هرساله واکسن را دریافت کنند.
نیاز به چندین بار واکسیناسیون برای ایمنی کامل، دلیل دیگری برای این امر است که ممکن است مدتی طول بکشد تا جامعه به ایمنی جمعی دست یابد.
همچنین مشخص نیست که یک واکسن تا چه حد مؤثر است. ممکن است واکسن تولیدی مصونیت کامل ایجاد نکند و تنها مصونیت جزئی ایجاد نماید. این بدین معناست که حتی افراد واکسینه شده می‌توانند عفونت را انتشار دهند. به‌عبارت‌دیگر ممکن است گروهی از افراد آلوده شوند، ولی به دلیل دریافت واکسن کرونا بیمار نشود. آن‌ها می‌توانند ویروس را در دستگاه تنفسی فوقانی خود داشته باشند. متخصصان می‌گویند چنین شرایطی برای واکسن ایده‌آل نیست؛ اما از بیماری و مرگ فرد واکسن شده محافظت می‌کند.
آن‌ها اذعان می‌کنند که احتمالاً نخستین مطالعات پس از آغاز واکسیناسیون علیه کووید-۱۹، این است که افراد واکسینه شده چقدر بیمار می‌شوند و آیا این مبتلایان نیاز به بیمارستان پیدا می‌کنند یا خیر. البته برای بررسی اینکه آیا افراد واکسینه شده هنوز قادر به انتقال ویروس به دیگران هستند یا نه، مطالعات طولانی‌تری لازم است.
میزان مؤثر بودن هر واکسنی به سن افراد نیز بستگی دارد. به‌طورکلی افراد مسن -آن‌هایی که بیشتر به محافظت در برابر کووید-۱۹ نیاز دارند- به واکسن‌ها پاسخ نمی‌دهند. هر چه پیرتر می‌شویم، سیستم ایمنی بدن ما ضعیف می‌شود. به این پدیده «پیری سیستم ایمنی» گویند. سالمندان ممکن است به واکسن‌های مخصوص فرموله شده، حاوی مواد افزوده‌شده به واکسن با نام «ادجوانت» نیاز داشته باشند تا به واکسن پاسخی مشابه جوانان دهند.
مشکل بعدی، مشکل فعالیت مجدد ویروس است. تا زمانی که ویروس در هر کجای دنیا گسترش داشته باشد، این خطر وجود دارد که بتواند دوباره وارد مناطقی شود که حتی بیشتر افراد آن واکسینه شده‌اند و بدین ترتیب دوباره عفونت‌ها را احیا کند.
این همان اتفاقی است که هر ساله با سرخک رخ می‌دهد. برای مثال مسافران هر سال با سرخک به کشوری مانند آمریکا می‌روند. اگر آن‌ها به یک مکان شلوغ مانند پارک‌های تفریحی بروند، احتمال ایجاد عفونت در افراد دیگر افزایش می‌یابد. با افزایش تعداد افراد مخالف واکسیناسیون در آمریکا و سایر نقاط جهان، این افراد می‌توانند مبتلا به سرخک شده و شیوع‌هایی را ایجاد کنند که خاموش کردن آن برای مسئولان بهداشت عمومی سخت‌تر و دشوارتر است. بنابراین این خطر ایجاد می‌شود که ویروس سرخک در کشورهایی مانند آمریکا دوباره همه‌گیر شود.
برای خلاص شدن از شر کووید-۱۹ بیشتر مردم دنیا باید علیه آن واکسینه شوند. از‌این‌رو با مشارکت سازمان بهداشت جهانی پویشی با عنوان کواکس (COAX) در حال انجام است. در این پویش هزینه واکسیناسیون برای کشورهای فقیرتر پرداخت می‌شود. تاکنون ۷۶ کشور ثروتمند جهان در این پویش شرکت کرده‌اند. لازم به ذکر است که آمریکا به دلیل خروج از سازمان بهداشت جهانی در این پویش شرکت نکرده است.
به تمامی دلایل فوق لازم است که برای محافظت از خود و دیگران تا مدت زمانی، به استفاده از ماسک و مراقبت در شستشوی دست‌ها ادامه دهیم. متخصصان می‌گویند: «در حال حاضر توقف شیوع به رعایت اصول بهداشت عمومی و کنترل بیماری برمی‌گردد.»
به‌علاوه ممکن است به واکسن کرونا برسیم، اما در آن زمان هم باید باز بتوانیم افراد را از نظر ابتلا به کووید-۱۹ آزمایش کنیم، درباره تماس با آن‌ها هشدار دهیم و افراد مبتلا را از دیگران جدا کنیم تا بدین ترتیب اپیدمی را تحت کنترل داشته باشیم.
لینک کوتاه: https://tandorostimag.com/?p=2897
منبع
WebMD