فاصله اجتماعی را در زمان شیوع از زنبورهای عسل بیاموزیم!
دکتر محمدرضا قرائتی
دانشمندان در مطالعه جدیدی نشان داده‌اند زنبورهای عسل در زمانی که کندوی آن‌ها در معرض خطر یک انگل باشد، نحوه حرکاتشان را تغییر داده و فاصله اجتماعی خود را افزایش می‌دهند.
به گزارش ندای تندرستی این مطالعه که در ژورنال علمی Science Advances منتشر شده است، نشان داده که کلنی‌های زنبور عسل در برابر هجوم کنه‌های مضر پاسخ می‌دهند. به‌عبارت‌دیگر آن‌ها در این زمان شیوه استفاده خود را از فضای کندو و نیز تعامل بین هم‌آشیانه‌های خود را به نحوی تغییر می‌دهند که بین زنبورهای جوان و پیر فاصله اجتماعی ایجاد شود.
در میان حیوانات، نمونه‌هایی از فاصله‌گذاری اجتماعی در گونه‌های متفاوت، حتی گونه‌هایی که طی میلیون‌ها سال از نظر تکاملی از یکدیگر جدا شده و افتراق پیدا کرده‌اند یافت شده است. مثال این رفتار از جانوران انواعی از میمون‌های قدیمی (دم‌کوتاه) هستند. این میمون‌ها همنوعان خود را که مبتلا به عفونت‌های گوارشی هستند تمییز نمی‌کنند. همچنین نمونه دیگر مورچه‌های آلوده به یک قارچ بیماری‌زا هستند که خود را به حاشیه جامعه مورچه‌ها منتقل می‌کنند.
در این مطالعه جدید دانشمندان بررسی کردند که آیا وجود نوعی کنه (Varroa destructor) که انگلی رایج برای زنبورهای عسل است، می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در سازمان اجتماعی آن‌ها شود؛ به‌گونه‌ای که این تغییرات گسترش انگل را در کندو کاهش دهد. این کنه یکی از دشمنان اصلی زنبور عسل است و به‌عنوان عاملی استرس‌زا این حشره را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر انگل فوق سبب اثرات مضری در سطح فردی و کلنی زنبور عسل از جمله انتقال ویروس در میان این حشرات می‌شود.
جمعیت زنبور عسل در کندو به دو بخش اصلی سازمان‌دهی می‌شوند؛ به‌طوری‌که قسمت بیرونی توسط علوفه‌جویان (زنبورهایی که به دنبال غذا می‌روند) اشغال می‌شود و در داخلی‌ترین بخش پرستاران، ملکه و بچه‌ها زندگی می‌کنند. این جداسازی سبب می‌شود تعاملات بین دو بخش باهم کمتر شده و ارزشمندترین افراد (ملکه، زنبورهای جوان و نوزادان) در برابر محیط بیرون و در نتیجه ورود بیماری‌ها محافظت شوند.
محققان با مقایسه کلنی‌های سالم و کلنی‌هایی که توسط کنه واروآ آلوده شده بودند، دریافتند که یک رفتار اجتماعی مانند رقص جستجوی غذا (رفتاری که زنبورها برای اطلاع بقیه از یافتن غذا و بسیج کردن آن‌ها به سمت غذا انجام می‌دهند) در کلنی‌های آلوده متفاوت است. به‌بیان‌دیگر رقص جستجوی غذا در کلنی آلوده که می‌تواند انتقال کنه را افزایش دهد، کمتر در قسمت‌های مرکزی کندو رخ می‌دهد. آن‌ها همچنین دریافتند که رفتارهای نظافت‌گری در قسمت مرکزی کندو متمرکزتر شده است. محققان می‌گویند به نظر می‌رسد که به‌طورکلی در پاسخ به ابتلای به کنه، زنبورهای مسن که به دنبال غذا می‌روند به سمت حاشیه لانه حرکت می‌کنند، درحالی‌که زنبورهای کارگر جوان و نظافتچی به سمت مرکز آن حرکت می‌کنند تا فاصله بین دو گروه را افزایش دهند.
زنبورهای عسل موجوداتی اجتماعی هستند، اما به نظر می‌رسد به‌گونه‌ای تکامل یافته‌اند که می‌توانند هنگام وجود خطرات در تعاملات اجتماعی خود تعادل برقرار کنند. از‌این‌رو وقتی خطر ابتلا به بیماری در میان آن‌ها افزایش می‌یابد، فعالیت‌های اجتماعی آن‌ها با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی محدود می‌شود.
نویسنده اصلی مقاله فوق می‌گوید: «افزایش فاصله اجتماعی مشاهده‌شده در بین دو گروه زنبور عسل که به یک انگل (کنه) آلوده شده بودند، نشان‌دهنده جنبه جدید و شگفت‌انگیزی از نحوه تکامل عملکرد زنبورهای عسل در مبارزه با عوامل بیماری‌زا و انگل‌ها است.»
وی افزود: «توانایی زنبورهای عسل برای تطبیق ساختار اجتماعی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا در صورت امکان مزایای تعاملات اجتماعی را به حداکثر برسانند و در صورت نیاز در پاسخ به تهدید بیماری با کاهش تماس بین افراد، احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی را به حداقل برسانند.»
او ادامه داد: «کلنی‌های زنبور عسل مدلی ایده‌آل برای مطالعه فاصله‌گذاری اجتماعی و برای درک کامل ارزش و اثربخشی این رفتار ارائه می‌دهند.»
لینک کوتاه: https://tandorostimag.com/?p=4236