استفاده از آنتی بادیها در درمان سرطان

دکتر محمدرضا قرائتی

آنتی بادیها پروتئین‌هایی هستند که به‌وسیله سیستم ایمنی بدن تولید می‌شوند. این پروتئین‌ها در جریان خون در سراسر بدن گردش می‌کنند و با اتصال به مولکول‌های بیگانه از عملکرد مخرب آن‌ها جلوگیری می‌کنند و سبب می‌شوند که اجزای دیگر سیستم ایمنی، مولکول‌های بیگانه را از بین ببرند. امروزه از این پروتئین‌ها جهت درمان استفاده می‌شود.

از گذشته برای درمان سرطان از روش‌های جراحی و شیمی‌درمانی استفاده می‌شده است. بسیاری از داروهای شیمی‌درمانی، سازوکارهای اساسی سلول‌های بدن به‌ویژه تکثیر سلول‌ها را هدف قرار می‌دهند و معمولاً به شکل گسترده مانع از تقسیم سلول‌ها می‌شوند. ازآنجاکه در حالت طبیعی فرایندهای تقسیم سلولی مانند خون‌سازی در مغز استخوان‌ها، رشد موها و تکثیر سلول‌های روده‌ای در بدن به‌طور دائم روی می‌دهد، ممانعت از تقسیم سلول‌ها نه‌تنها سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد، بلکه بخش‌های دیگری از بدن را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین علت،‌ افرادی که شیمی‌درمانی می‌کنند از عوارض جانبی فراوانی از جمله کم‌خونی و ریزش مو رنج می‌برند. همواره دسترسی به داروهایی که بتوانند به شکل اختصاصی سلول‌های سرطانی را هدف بگیرند و به سلول‌های دیگر بدن آسیبی نرسانند مدنظر محققان و پزشکان بوده است.

از سال‌های پیش با شناخت سیستم دفاعی بدن، مشخص شده بود که می‌توان از برخی سازوکارهای سیستم ایمنی به‌ویژه از آنتی بادیها برای درمان هدفمند بهره برد.

آنتی بادیها دسته‌ای از پروتئین‌های خون هستند که به‌وسیله سیستم ایمنی بدن و در پاسخ به ورود عوامل بیگانه مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها تولید می‌شوند. آنتی ‌بادیهایی که در بدن تولید می‌شوند تنوع بسیار زیادی دارند و سیستم ایمنی قادرست، صدها میلیون آنتی‌بادی مختلف تولید ‌کند.

چرا آنتی بادیها برای درمان مناسب هستند؟

به گزارش ندای تندرستی عملکرد اختصاصی آنتی بادیها سبب می‌شود که برای استفاده درمانی مناسب باشند؛ زیرا هنگام درمان، بهترین گزینه‌ها آن‌هایی هستند که به شکل اختصاصی هدف خود را شناسایی می‌کنند و آن را از بین می‌برند. در واقع بیش از یک قرن پزشکان رویای استفاده از آنتی بادیها را به منظور درمان در سر داشتند و از همان زمان تلاش‌هایی برای درمان بیماری‌ها با استفاده از آنتی بادیهای تولیدشده در بدن حیوانات انجام شد. تلاش‌های فوق در دو دهه اخیر به ثمر نشسته است و امروزه آنتی بادیهای درمانی فراوانی برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله سرطان استفاده می‌شود.

برای مطالعه درباره نقش درمانی آنتی بادی در درمان کووید-۱۹ به مقاله «آنتی بادی تولید شده در آزمایشگاه، امید دیگری برای درمان کووید-۱۹» مندرج در سایت ندای تندرستی مراجعه فرمایید.

درمان سرطان در واقع یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی است که آنتی بادیها در آن وارده شده‌اند و در آینده نیز تعداد بسیار بیشتری آنتی بادی در حوزه درمان سرطان عرضه خواهند شد. آنتی بادیها در درمان سرطان سازوکارهای مختلفی را هدف قرار می‌دهند.

هر آنتی بادی هدف خاصی را شناسایی می‌کند و تنها به آن متصل می‌شود. به‌عبارت‌دیگر آنتی بادیها اختصاصی عمل می‌کنند. اتصال آنتی بادی به مولکول هدف که آنتی‌ژن نام دارد، سبب می‌شود تا آنتی‌ژن غیرفعال شود و بخش‌های دیگر سیستم ایمنی بتوانند به‌سادگی آنتی‌‌ژن را حذف کنند.

نمونه‌هایی از آنتی بادیهای درمانی

«تراستوزومب» نمونه‌ای از یک آنتی بادی درمانی پرمصرف است که در درمان برخی از انواع سرطان‌های سینه به کار می‌رود. این دارو تنها به نوعی از مولکول‏‌های موجود در سطح سلول تحت عنوان گیرنده‌های فاکتور رشد اپیدرمی متصل می‌شود و مانع می‌شود تا فاکتور رشد اپیدرمی بتواند به گیرنده خود در سطح سلول متصل شود و به سلول دستور تقسیم دهد. این آنتی بادی دارویی بر سطح هر سلولی که قرار گیرد و با گیرنده فوق اتصال برقرار کند، آن سلول توسط سیستم ایمنی حذف می‏گردد. البته لازم به ذکر است که از این آنتی بادی نمی‌توان در درمان تمام انواع سرطان‏های سینه استفاده کرد. «تراستوزومب» برای درمان سرطان‌هایی مؤثر است که در آن‌ها تنها گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی که آنتی بادی به آن به طور اختصاصی متصل می‏شود باعث بروز سرطان شده باشد، نه گیرنده دیگری.

آنتی بادی درمانی پرکاربرد دیگر «بواسیزومب» نام دارد. این آنتی بادی به فاکتور رشدی متصل می‌شود که سبب ایجاد رگ‌های جدید می‌شود. با اتصال آنتی بادی، فاکتور رشد فوق عملکرد خود را از دست می‌دهد و نمی‌تواند به‌خوبی سبب به وجود آمدن رگ‌های جدید شود. بدین ترتیب سلول‌های سرطانی نمی‌توانند رگ‌های مورد نیاز خود را بسازند تا مواد غذایی ضروری برای رشد و تکثیر خود را تأمین کنند و تومور سرطانی توانایی رشد و تهاجم خود را از دست می‌دهد. بواسیزومب در درمان انواع مختلفی از سرطان مانند سرطان کولون، ریه، سینه و انواعی از سرطان کلیه به‌کار می‌رود.

جمع‌بندی

حسن استفاده از آنتی بادیها هدف قرار دادن دقیق سلول‌های سرطانی و سازوکارهای دخیل در رشد و تکثیر بی‏‌رویه این سلول‏ها بوده است؛ بااین‌حال اغلب آنتی بادیهای درمانی که امروزه استفاده می‌شوند با سازوکارهای طبیعی بدن نیز مداخلاتی دارند و این امر سبب می‌شود که این آنتی بادیها نیز بدون عوارض جانبی نباشند و احتمال بروز عوارض جانبی متعددی برای بیمار وجود دارد. از سوی دیگر باید خاطرنشان کرد که درمان سرطان معمولاً یک درمان ساده نیست و اغلب لازم است تا پزشکان در مراحل مختلف، از روش‌های درمانی متعدد مانند به‌کارگیری آنتی بادیهای درمانی، شیمی‌درمانی،‌ پرتودرمانی و جراحی در کنار یکدیگر استفاده کنند تا به هدف مطلوب برسند.

لینک کوتاه: https://tandorostimag.com/?p=1876